‘Volg je hart’. ‘Als het niet lukt is het niet voorbestemd’. Maar vooral: ‘Wees gewoon jezelf.’ We hebben het allemaal wel eens te horen gekregen, of zelf gezegd om een ander een hart onder de riem te steken. Maar is dat nu echt wel zo’n goed advies?
Lekker authentiek je mening geven over je irritante collega of manzieke tante? Doe maar niet.
We bevinden ons midden in een tijdperk waarin ‘authenticiteit’ de enige voorwaarde lijkt te zijn voor het hebben van een gelukkig, bevredigend leven. Bij wat voor zenuwslopende situatie dan ook – een sollicitatiegesprek, een eerste date – is het algemeen geldende advies: relax, maak je niet druk en wees vooral ‘gewoon’ jezelf.
Er zijn honderden zelfhulpboeken en duizenden inspirerende Pinterest quotes te vinden met dat thema, want uiteindelijk willen we allemaal een authentiek leven leiden en trouw zijn aan onszelf. Maar wat ik me al tijden afvraag: Is ‘wees jezelf’ nou echt het allerbeste credo om naar te leven? Ik denk van niet. Sterker nog, ik durf te beweren dat niemand, echt NIEMAND je ware zelf wil zien. We hebben allemaal gedachten en gevoelens waar we heilig in geloven, maar die we toch echt niet hardop zeggen. En meestal is dat met een goede reden.
Tien jaar geleden probeerde een schrijver genaamd A. Jacobs een paar weken om volledig’ authentiek’ te zijn – denk ‘Liar Liar’, de film van Jim Carey – maar dan irl. Hij meldde een collega doodleuk dat hij haar in bed wilde krijgen en vertelde de oppas van zijn kinderen dat hij er geen moment over zou twijfelen om een middagje met haar te fiezelevozen als zijn vrouw er nooit achter zou komen. Daarna vertelde hij de vijfjarige dochter van een vriend dat het lieveheersbeestje dat ze had gevangen geen middagdutje deed maar toch echt morsdood was, en zijn schoonfamilie dat hij ze maar een oersaai stelletje paupers vond.
‘We ‘eat, pray, love’-en tegen de klippen op om dat ultieme: ‘Aha, dus dit ben ik ECHT’ moment te creëren.’
Newsflash: het experiment was misschien geslaagd, maar de afloop ervan wat euh..minder. De conclusie? Zonder leugens zouden relaties afbrokkelen, werknemers worden ontslagen, ego’s vernietigd en regeringen zouden instorten.
Je hoort zelfhulpgoeroes zeggen dat het geheim van geluk schuilt in’ jezelf zijn ‘of’ je ware gevoelens uiten’, maar als ik op mijn eigen ervaringen afga is dat sowieso al niet van toepassing op de werkomgeving. Als ik mezelf dan ook maar even als steekproef neem gaat die theorie al helemaal mank. Inmiddels kan ik met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid beweren dat het in sommige omstandigheden kan voorkomen dat een beleefde glimlach of tactvol en sereen zwijgen meer bevorderlijk zijn voor je welzijn en maatschappelijk slagen, dan lekker authentiek te zeggen wat je echt vindt van je irritante collega of manzieke tante. Gelukkig ben ik inmiddels freelancer, zodat ik me nog maar een klein gedeelte van de dag sociaal acceptabel hoef te manifesteren. De rest van de tijd ben ik heerlijk authentiek in mijn uppie in mijn joggingpak met gaten tegen mijn hond aan het praten terwijl ik driftig op mijn toetsenbord ram. (Ik huil, ik lach maniakaal. Ik vloek. Het is een heel authentiek creatief proces.)
Maar genoeg over mij. Stel je voor dat je beste vriendin morgen een sollicitatiegesprek heeft voor een droomjob, of op date gaat met dat lekkere ding van de sportschool waar ze al maanden vanaf de crosstrainer naar loert.
Je probeert haar zenuwen te sussen door haar verzekeren dat alles in orde komt, als ze maar ‘gewoon zichzelf is.’ Maar wat nu als je weet dat je vriendin de tafelmanieren heeft van een lama met een net aangedraaide slotjesbeugel? En dat ze de neiging heeft eindeloos uit te wijden over haar grote hobby: scrapbooken? Dan is het beste advies toch echt: ‘Eet met je mond dicht’ en ‘Ook al vraagt je potentiële nieuwe baas heel uitdrukkelijk naar je hobby’s, houd dan alsnog de verhalen over je eervolle vermelding op het forum van Scrapdelight nog maar even voor je’.
En neem nu bijvoorbeeld de bekende Marilyn Monroe quote die niet alleen op Pinterest regelmatig voorbij komt, maar ook op menig Tinderprofiel: ‘I’m selfish, impatient, and a little insecure. I make mistakes, I am out of control, and at times hard to handle. But if you can’t handle me at my worst, then you sure as hell don’t deserve me at my best.’
Ik heb er lang mijn hoofd over gebroken, maar mijn conclusie is dat deze quote de eigenaar van zo’n profiel waarschijnlijk moet voorzien van precies het juiste digitale aura van mysterieus sex-appeal en diepgang. Alleen, als ik eerlijk ben is het de domste shit die ik ooit heb gehoord. No offense Marilyn (R.I.P.), maar als je dit echt vond, klonk je als een vleesgeworden nachtmerrie. Met een knappe verpakking, dat dan weer wel.
Hoe heeft dit borderline gewauwel het ooit tot de status van ‘inspirerende quote’ geschopt? Het is niets meer dan een rechtvaardiging van een hevige PMS aanval. Persoonlijk lijkt het me een stuk aantrekkelijker als een potentiële partner tenminste de indruk wekt geestelijk volgroeid te zijn (en zo niet, dan ben je misschien zelf toe een een therapie-sessietje of twee).
Het vergoelijken of als ‘charmant’ bestempelen van dit soort statements door te zeggen dat iemand ‘zo lekker zichzelf is’ zorgt ervoor dat bepaalde mensen denken dat het oké is om onredelijk te zijn, in plaats van een grondig stukje zelfanalyse toe te passen en naar aanleiding daarvan wellicht hun gedrag enigszins aan te passen. Ik zal de eerste die toegeeft dat ik soms een eersteklas kreng kan zijn (weer die PMS) maar als ik mijn nietsvermoedende teerbeminde net heb afgebekt omdat hij net te lang met zijn koffielepeltje in zijn kopje roert, en hij daar iets op durft terug te zeggen als: ‘Doe eens normaal zeg’ bijt ik zijn hoofd niet af, noch gil ik: ‘Als je me vandaag niet kunt handelen, verdien je me niet als ik je wel menswaardig behandel!’
In plaats daarvan zeg ik ‘sorry’. En soms bedank ik hem er zelfs voor dat hij me even met mijn neus op de feiten drukte. Een naar karaktertrekje of rottige bui is niets om over te janken. Man/Vrouw op, en doe er wat aan. Het maakt je alleen maar een betere versie van jezelf.
En toch: Boeken, films, een sabbatical..het is allemaal bedoeld om al ‘eat, pray, love’-end uit te vogelen wie we nu eigenlijk echt zijn en wat we willen doen met ons leven. Alsof onze ‘ware ik’ zich ergens verstopt en gezocht moet worden in hipsterkroegen in Berlijn, een Thaise tempel of desnoods in een Bikram Yoga klasje waar het zweet uit je poriën gutst. Alles om maar dat ‘aha, dus DIT BEN IK ECHT!’- moment te forceren.
Maar geloof je nou echt dat jezelf zijn de manier is om te bereiken wat je wil in het leven, carriere te maken, een partner te vinden en nog lang en gelukkig te leven terwijl jij op je eenhoorn over de regenboog galoppeert? Klinkt als onzin, toch?
Kijk naar Olcay – ‘Ik heb veel gebluft, ik heb een beetje gelogen, ik heb interessant gedaan, ik heb mezelf beter voorgedaan dan ik was en ik zou het morgen weer doen’- Gulsen. Goed, haar uitspraken destijds in Playboy staan na het faillissement van Supertrash misschien in een ietsiepietsie ander daglicht, maar je kunt toch moeilijk beweren dat deze vrouw niet geslaagd is in het leven. En het zou me verbazen als ze het faillissement niet aangrijpt om van te leren en dubbel zo hard terugkomt.
Je ware zelf is niet je gewone, dagelijkse zelf. Om te krijgen wat je wilt, moet je evolueren. Wanneer je je huidige gewoonten behoudt, zal je toekomst hetzelfde zijn als je leven nu. Of erger.
Ireen Wüst, Cristiano Ronaldo of Serena Williams gaven niet op na een verloren wedstrijd, gemist schot of verloren toernooi. En ze dachten zeker niet dat ‘gewoon lekker zichzelf zijn’ het geheim van hun sportief succes was. Allemaal oefenden ze elke dag iets dat ze nog niet waren.
Is ‘Wees jezelf’ dan nooit een goed advies? Heus wel, maar alleen als het betekent dat je jezelf niet moet vergelijken met anderen. Wanneer je je kont vergelijkt met die van Yolanthe of je toelage met die van prinses Amalia voel je je waardeloos. Beter is een wat ik altijd een ‘zelf-naar-zelf vergelijking’ noem, waarbij je je huidige zelf tegenover je vroegere zelf plaatst. (en daarvan hopelijk leert).
Hoeveel we streven naar authenticiteit hangt volgens onderzoek trouwens nauw samen met ons zelfbeeld. Wanneer dat positief is, scannen we onze omgeving voortdurend op sociale aanwijzingen en passen we deze aan om anderen niet te beledigen. Wanneer we een laag zelfbeeld hebben, worden we meer geleid door onze innerlijke staat van zijn, ongeacht de omstandigheden. In een test bestempelden degenen met een laag zelfbeeld hun mede proefpersonen met een positief zelfbeeld als ‘nep’ en onecht. Aan de andere kant bleken zij wel een lagere scheidingskans te hebben. Uitsluitend met onze liefdespartner kan ‘jezelf zijn’ blijkbaar wel leiden tot een betere verstandhouding (tenzij je naam A. J. Jacobs is), maar in de rest van ons leven betalen we meestal een prijs wanneer we ‘te authentiek’ zijn.
Dus de volgende keer dat iemand je het advies geeft om gewoon jezelf te zijn, steek daar dan een stokje voor. (dit kan gewoon verbaal, voor de duidelijkheid.) Zeg dat, hoewel je echt nog niet in de ‘it puts the lotion on the skin or else it gets the hose again’-categorie valt, niemand alles wil alles horen wat er in je hoofd zit. Wat mensen willen is dat je doet en waarmaakt wat er uit je mond komt. En soms mag een beetje nep best.
Er is niets mis met een beetje meer zelfvertrouwen dan je je voelt, een beetje aardiger zijn dan iemand verdient, een beetje meer risico nemen dan je prettig vindt, je stoerder dan je voelt gedragen als je bang bent, of iemand anders een beetje liefde geven, terwijl je het zelf juist het hardste nodig hebt. Het is misschien geen echt deel van jezelf, maar juist daarom maakt het je misschien nog wel net iets mooier.
*Dit stuk verscheen eerder in VIVA